Candi Arjuna

Candi Arjuna iku salah siji bangunan candi Hindu sing ana ing Dataran Tinggi Dieng, Kabupaten Banjarnegara, Jawa Tengah, Indonesia.

Candi Arjuna iku salah siji candi sing ana ing Kompleks Percandian Arjuna, Dieng. Candi iki diperkirakake minangka candi paling tuwa, dibangun kira-kira abad 8 Masehi dening Dinasti Sanjaya saka Mataram Kuno. Ing kompleks iki uga ana Candi Semar, Candi Srikandi, Candi Puntadewa, lan Candi Sembadra. Candi Arjuna terletak paling lor saka deretan percandian ing kompleks kasebut. Sementara iku, Candi Semar iku candi perwara utawa pelengkap saka Candi Arjuna. Karo loro bangunan candi iki padha-padha ngadep siji lan sijine.

Kaya umume candi-candi ing Dieng, masyarakat ngenehi nama candi adhedhasar tokoh pewayangan Mahabharata.

Saliyane kuwi, panggonan iki uga dadi tuan rumah Dieng Culture Festival.^[1]

Arsitektur

Candi Arjuna ngadep menyang kulon, ing ngendi ana tangga kanggo mlebu candi sing ana ing sisih barat candi. Ana wolung anak tangga menyang pintu candi, ing sisih pinggir tangga ana penil kanthi ujung kang berbentuk kepala naga. Bagian pintu candi duwe bilik penampil sing amba siji meter. Ing ndhuwur pintu ana ukiran kalamakara. Bagian atap ruang penampil berbentuk lancip kaya omah limasan umume.^[2]

Ing sisih ruang penampil ana bilik penampil sing ana ing loro sisi ngarep candi. Biasane, arca diletakkan ing bilik penampil iki. Ing ndhuwur bilik penampil uga ana ukiran kalamakara tanpa rahang sing katon melotot. Ing sisih bilik penampil ana bingkai kanthi ukiran bunga kertas khas India, nalika ing sisih ngisor bingkai ana ukiran kepala naga. Ing dinding candi sisih utara, wétan, lan kidul ana relung sing biasane kanggo nyimpen arca. Ing ndhuwur relung iki uga ana ukiran kalamakara. Ing sekitar relung ana bingkai sing ngubengi relung, kanthi ukiran berbentuk bunga kertas. Ing sisih ngisor relung dibingkai karo ukiran naga kanthi mulut nganga. Sateruse, ing ngisor relung, ana jalawara sing ana ing tengah-tengah ngisor candi iki.^[2]

Bagian atap Candi Arjuna nduweni bentuk kaya piramida sing nguncup nanging luwih dhuwur, lan ukurané saya cilik yen munggah menyang ndhuwur. Ana telung tingkat, saben tingkat nduweni bilik penampil sing luwih cilik dibandhingake karo bilik penampil ing dinding candi. Mungsuh ngatas, bilik penampil uga luwih cilik, sing ana persis ing tengah-tengah saben sisi candi. Ing saben sudut atap candi ana hiasan sing bentuké mahkota bulat kanthi ujung runcing. Nanging saiki, akeh hiasan ing saben ujung atap sing wis rusak.^[2]

Ing jero candi iki ana ruang kanggo nyimpen sesaji, utawa sing biasane disebut yoni. Yoni iki berbentuk segi empat kaya meja, ing ngendi bagian ndhuwur luwih menjorok metu. Ing ndhuwur yoni ana lubang segi empat, sing gunane kanggo nampung banyu saka atap candi. Yen banyu ing lubang iki wis kebak, banyu bakal mili liwat jalur sing wis disedhiyakake, banjur dialirake menyang bagian lingga lan banjur metu saka candi.^[2]

Ing kelompok Candi Arjuna ditemokake bekas-bekas pondasi, bangunan, lan barang-barang bersejarah. Salah siji sing ditemokake ing mburi Candi Puntadewa yaiku periuk bundar berkaki. Ing kompleks iki uga wis tau ditemokake inskripsi sing bertahun saka saka 731 utawa 890 M.^[3]

Pemeliharaan lan Pemanfaatan

Lingkungan sekitar candi uga kurang ndhukung pemeliharaan. Lahannya wis suwe digarap penduduk kanggo pertanian kentang, sayur-mayur, lan bunga-bungaan.

Saiki, para wisatawan sing ngunjungi Candi Arjuna utawa candi-candi liyane ora bakal nemokake arca utawa patung sing biasane ana ing njero candi. Mayoritas arca-arca kasebut disimpen ing Museum Kailasa.

Wiwiwi taun 2010, kompleks Candi Arjuna dianggo kanggo pengembangan wisata sing dikemas dening Dinas Pariwisata Banjarnegara lan Pokdarwis (Kelompok Sadar Wisata). Perayaan iki diarani Dieng Culture Festival. Saliyane kuwi, acara tahunan liyane sing dilaksanakake bebarengan karo perayaan iki yaiku Jazz Atas Awan. ^[4]